Πράσινη στέγη στο σχολείο

 

Ένα ζωντανό σχολείο που αναπνέει, δεσμεύει τα στοιχεία της φύσης και τα χρησιμοποιεί προς όφελος των χρηστών και του κτιρίου, και παράλληλα που αποτελεί πρότυπο περιβαλλοντικής διαδραστικότητας· αυτό ήταν το ζητούμενο στην αρχιτεκτονική και στη φυτοτεχνική μελέτη που εκπονήθηκαν από το γραφείο μας σχεδιάζοντας το φυτεμένο δώμα στο 11ο δημοτικό σχολείο της Ηλιούπολης.

Η θέση του φαινομενικά δεν καθιστά απαραίτητη την εφαρμογή της τεχνικής του φυτεμένου δώματος, μιας και από το συγκεκριμένο σχολείο δεν λείπει το πράσινο. Η ίδια του η θέση όμως, με μια άλλη λογική υποδηλώνει ότι είναι απαραίτητο να ενσωματωθεί το σχολείο στο ευρύτερο περιβάλλον του Υμηττού και της γειτονιάς του και να αποτελέσει σημείο αναφοράς για αυτήν.

Υπάρχουσα Κατάσταση

Το δώμα αποτελείται από τρία κυρίως τμήματα που τα χωρίζουν δύο παραλληλόγραμμες επιφάνειες που τις ορίζουν ανεστραμμένα δοκάρια. Σε καθένα από τα τρία τμήματα υπάρχουν οι κυβικές απολήξεις από τις κολώνες που στηρίζουν το κτίριο. Το δώμα δεν σκιάζεται από κοντινό κτίριο. Υπάρχουν οπτικά ανοίγματα προς το νότο, νοτιοανατολικά γειτνιάζει με αλσύλλιο, ανατολικά του δώματος υπάρχουν πολυκατοικίες ενώ βορειοδυτικά του δώματος υπάρχει πυκνή δόμηση.

Το υπάρχων στηθαίο είναι από μπετόν και έχει ύψος ένα μέτρο. Στο δώμα η πρόσβαση είναι εφικτή μέσω μιας καταπακτής διαστάσεων 50×50 με φορητή σκάλα. Το δώμα είναι μονωμένο και η απορροή των νερών επιτυγχάνεται μέσω υδρορροών που καλύπτονται από σχάρες λαμαρίνας.

Στόχοι και επιδιώξεις της μελέτης

Στόχος της προτεινόμενης διαμόρφωσης είναι:

• Η δημιουργία ενός ενιαίου χώρου που θα αποτελείται από τρεις μικρότερους, που θα εξυπηρετούν διαφορετικές λειτουργίες και ανάγκες.
• Η ένταξη και η ενσωμάτωση του κτιρίου στο γύρω φυσικό περιβάλλον.
• Η προστασία του κτιρίου εξασφαλίζοντάς του καλύτερη θερμομόνωση, υγρομόνωση, ηχομόνωση.
• Η εξοικονόμηση ενέργειας.

Καθοριστικό ρόλο για την υιοθέτηση της προτεινόμενης διαμόρφωσης αποτέλεσε η ευχάριστη και ασφαλής παραμονή και κίνηση των μαθητών στο χώρο του δώματος. Τραβήχτηκαν γραμμές, ξεκάθαρες ευθείες, που σπάνε κατά διαστήματα ώστε η κίνηση να είναι συνεχής αλλά όχι ρευστή. Δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στην περιφερειακή φύτευση για λόγους προστασίας, ενώ επιλέχτηκαν φυσικά υλικά ξύλο, βότσαλο, φλοιός πεύκου, συστατικά που θα αποτελέσουν τον καμβά για την αποτύπωση της βλάστησης.

Σχεδιαστικές Αρχές

Βασικές παράμετροι που λήφθησαν υπόψη κατά το σχεδιασμό είναι:

• Η παροχή δυνατοτήτων για δραστηριότητες στα παιδιά του σχολείου με τη δημιουργία χώρων για παιχνίδι και για εκδηλώσεις εκπαιδευτικής κατεύθυνσης.
• Η βιοκλιματική και αισθητική αναβάθμιση του χώρου.
• Η άνετη προσπέλαση των μαθητών στον χώρο.
• Η ευχάριστη και ασφαλής παραμονή στον χώρο.
• Η αντοχή των υλικών στον χρόνο και τις καιρικές συνθήκες και οι μειωμένες απαιτήσεις τους για συντήρηση.
• Η επιλογή των κατασκευαστικών και φυτικών υλικών να γίνεται έτσι ώστε η συνολική εγκατάσταση να φέρει το μικρότερο δυνατό φορτίο.
• Οι επιφάνειες με τα δομικά υλικά που θα δημιουργηθούν, να καταλαμβάνουν την μικρότερη δυνατή έκταση, εξυπηρετώντας απλά τις όποιες κοινωνικές δραστηριότητες των μαθητών στον κήπο.
• Η υιοθέτηση απλών, εφικτών τεχνικών εξοικονόμησης ενέργειας.
• Η προστασία του κτιρίου.

Οι παραπάνω άξονες επιτυγχάνονται με την λήψη μέτρων όπως:

• Τη δημιουργία κλιμακοστασίου πρόσβασης στο δώμα.
• Την ενίσχυση του υφιστάμενου στηθαίου με την τοποθέτηση μεταλλικού σκελετού.
• Τη δημιουργία επαρκών διαδρόμων κίνησης, με τη χρήση υλικών φυσικών και κατά το δυνατόν μικρού ειδικού βάρους (ξύλου, βότσαλου, φλοιού πεύκου), προσφιλών στα παιδιά και με εύκολη συντήρηση.
• Με την δημιουργία χώρων δημιουργικού παιχνιδιού με εκπαιδευτικό χαρακτήρα (κύβοι παιχνιδιού, υπαίθριο σκάκι, καθιστικά, πέργκολα).
• Με τη χρήση φωτοβολταϊκών συστημάτων για φωτισμό, την ανακύκλωση νερού από την απορροή, τόσο για την περιβαλλοντική προσφορά τους όσο και για εκπαιδευτικούς λόγους.
• Με την προσομοίωση εικόνας υγρού στοιχείου που θα δημιουργεί την αίσθηση του νερού στο χώρο.
• Η επιλογή των κατάλληλων γηγενών και των ήδη εγκλιματισμένων στο τοπικό περιβάλλον φυτών.
• Με την εγκατάσταση μετεωρολογικού σταθμού και τη σύνδεσή του με το σύστημα αυτόματης άρδευσης.

Βέβαια, απαραίτητη προϋπόθεση, για την σωστή κατασκευή του φυτεμένου δώματος είναι η εφαρμογή της σύγχρονης ολοκληρωμένης τεχνολογίας εγκατάστασης πολυεπίπεδης διαστρωμάτωσης φυτεμένου δώματος εκτατικού τύπου (extensive greenroof), σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές κατασκευής φυτεμένων δωμάτων FLL Guidelines – 2002, τις προδιαγραφές της ΠΕΕΓΕΠ (Πανελλήνιας Ένωσης Επαγγελματιών Γεωπόνων Έργων Πρασίνου) και την ευρωπαική νομοθεσία CPV 45112714-3(LANDSCAPING WORK FOR ROOF GARDENS).

Η Φυτοτεχνική Πρόταση

Το δώμα θα είναι εκτατικού τύπου, ώστε να ελαχιστοποιείται το μόνιμο φορτίο, που φτάνει στα όρια του ημι-εντατικού περιμετρικά, στο περιφερειακό παρτέρι με πυκνή θαμνώδη φύτευση, εν είδη φυτικής περίφραξης, ώστε να εξασφαλίζεται επιπλέον προστασία για τους μαθητές. Η επιλογή κατά κύριο λόγο του δώματος εκτατικού τύπου, θεωρείται πιο ασφαλής όσον αφορά στο μόνιμο φορτίο, το οποίο είναι της τάξης των 120 kg/m2 (κορεσμένο φορτίο), επιτρέποντας κατ’ αυτό τον τρόπο μεγαλύτερο εύρος κινητών φορτίων λαμβάνοντας υπόψη ως ανώτατο όριο τα 500kg/m2 σύμφωνα με τη στατική μελέτη του κτιρίου. Περιμετρικά, το μεγαλύτερο πάχος του εδαφικού υποστρώματος μας δίνει τη δυνατότητα φύτευσης ψηλότερων θάμνων και μικρών δένδρων. Ειδικό υπόστρωμα ανάπτυξης φυτικού υλικού, κατάλληλο για φυτεμένα δώματα εκτατικού τύπου, ιδιαίτερα ελαφρύ με διαβαθμισμένη κοκκομετρία και ειδική σύσταση από ανακυκλωμένα ανόργανα και οργανικά υλικά ώστε να ευνοεί τον εφοδιασμό των φυτών με τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία για την ανάπτυξη τους, την ταχύτατη αποστράγγιση του πλεονάζοντος νερού και τον αερισμό του ριζικού συστήματος των φυτών ακόμα και σε συνθήκες πλήρους κορεσμού. Ο χώρος χωρίζεται σε τρία τετράγωνα ίσων διαστάσεων, καθένα εκ των οποίων θα έχει διαφορετικό χαρακτήρα και θα εξυπηρετεί διαφορετικό σκοπό και λειτουργία, ενώ ταυτόχρονα προβλέπονται στοιχεία ενοποίησης τους, ώστε να υπάρχει μια ενιαία δομή. Στο μεσαίο τετράγωνο, στο κέντρο, η φύτευση είναι χαμηλή, δεν είναι άλλο από ένα λιβάδι με αγριολούλουδα έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η αίσθηση ελέγχου όλου του υπόλοιπου χώρου, να υπάρχουν οπτικές διαφυγές στον περιβάλλοντα αστικό ιστό και ταυτόχρονα να δημιουργείται η διάθεση για παραμονή στον συγκεκριμένο χώρο. Το τμήμα αυτό λειτουργεί ως χώρος συγκέντρωσης και ως χώρος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για τα παιδιά. Στο Ν-ΝΑ μέτωπο του δώματος δημιουργείται ένας λαχανόκηπος για 12 ομάδες παιδιών. Στη Β-ΒΔ πλευρά, προτείνεται να φυτευτούν κυρίως αρωματικά, ενώ προβλέπεται και παρτέρι φύτευσης βολβών ανοιξιάτικων και φθινοπωρινών. Όλοι οι παράγοντες που επιδρούν στην ανάπτυξη των φυτών συνδέονται, αλληλοεξαρτώνται, αντιμετωπίζονται συνολικά και με σεβασμό. Οι μαθητές με την κατάλληλη καθοδήγηση θα αποφασίζουν για την εναλλαγή των καλλιεργειών, θα παρατηρούν, θα καταγράφουν και θα φροντίζουν τα φυτά, θα τυποποιούν και θα αποφασίζουν για τον τρόπο διάθεσης των προϊόντων. Ο ρόλος της βλάστησης είναι καθοριστικός γιατί θα διδάξει τους μαθητές έννοιες όπως την εποχικότητα, την αξία της ζωής, τη φθορά της ύλης, την ανακύκλωση της ενέργειας, θα τους μάθει να συνεργάζονται, να διαχειρίζονται καταστάσεις, να συνεκτιμούν παράγοντες, να αναπτύσσουν κριτική σκέψη, να αποφασίζουν.

Πράσινη στέγη στο σχολείο