Βιτρό

Ο περισσότερος κόσμος είχε κατά νου την εικόνα των πολύχρωμων φεγγιτών  των καθεδρικών  ναών της Ευρώπης. Αυστηρές εικόνες αγίων να μας επιτηρούν  για τις αμαρτίες μας και  υποσχέσεις για ένα παράδεισο στην "άλλη" ζωή ! Όμως στον 20ό αιώνα το ποτάμι πήρε  μία απροσδόκητη στροφή ! Η αλλαγή που επέφερε η βιομηχανική επανάσταση του 19ου,  καθώς και οι κοινωνικές τριβές που προέκυψαν, απομυθοποίησαν, μεταξύ άλλων, σε  μεγάλο βαθμό και την πανάρχαια αυτή τέχνη. Είναι σήμερα γνωστό ότι στην αρχαία Αίγυπτο δούλευαν το γυαλί με επιδεξιότητα  και  ότι οι Άραβες έφτιαχναν τζαμιλίκια, "κλώστρα" όπως αναφέρονται,  συνδεδεμένα με γύψο  ενισχυμένο με φυτικές ίνες, πολύ πριν οι Φράγκοι επιδράμουν, με πρόφαση το  "'Άγιο Δισκοπότηρο", και τα οικειοποιηθούν. Αραβικά υαλοστάσια Από τους ¨Άραβες άλλωστε, λόγω των εμπορικών σχέσεων,  εμπνεύστηκαν και οι  μαστόροι στo Πήλιο, τη Σιάτιστα, την Καστοριά και άλλες πόλεις της Κεντρικής  και Β. Ελλάδας κι έφτιαξαν σε αρχοντικά περίφημα "υαλοστάσια", με καθαρά  Ελληνικό χαρακτήρα. Ελληνικά υαλοστάσια Οι Σταυροφόροι λοιπόν έφεραν στην Ευρώπη τα "υαλοστάσια", γύρω στον 10ο αιώνα, και αμέσως  έφεραν μια επαναστατική καινοτομία ...το μολύβι !  Ο ενισχυμένος γύψος, ήταν πολύ ογκώδης σαν  συνδετικό υλικό των χρωματιστών γυαλιών, αν και οι Άραβες έκαναν …αραβουργήματα μ' αυτόν  για να του δώσουνε μια χάρη, μία αλαφράδα, παρ' όλα αυτά ήταν αλήθεια πολύ  περιοριστικός   στη δημιουργία κομψών παραστάσεων. Μεσαιωνικά υαλοστάσια ( Βιτρώ ) Θα πει κανείς γιατί χρειάζεται κάποιο υλικό να συνδέει τα χρωματιστά ή και  ζωγραφισμένα γυαλιά μεταξύ τους και να μην είναι ένα μονοκόμματο γυαλί ;   Ο λόγος απλός, τα υλικά που χρησιμοποιούσαν για να χρωματίσουν ή να  ζωγραφίσουν το γυαλί ήταν οξείδια μετάλλων. Αυτά είναι διαφορετικά για  κάθε χρώμα και έπρεπε να ψηθούν σε διαφορετικές θερμοκρασίες.  Αναγκαστικά λοιπόν τα διάφορα χρώματα έπρεπε να ψηθούν ξεχωριστά.  Τα κομμάτια τώρα αυτά έπρεπε να είναι κομμένα σύμφωνα με το σχέδιο , το οποίο με τη σειρά του έπρεπε να λαμβάνει ύπ’ όψιν την ιδιαιτερότητα  του γυαλιού, το οποίο λόγω της μοριακής του δομής δεν κόβεται κατά βούλησιν, αλλά έχει  ενδογενείς περιορισμούς. Το μολύβι λοιπόν, διαμορφωμένο κατάλληλα, συνέδεε το πολύχρωμο  Πάζλ των γυαλιών  σε μία ενιαία σύνθεση. Στη διάρκεια του Μεσαίωνα οι λεπτομέρειες αυτής  της τέχνης ήταν επτασφράγιστο μυστικό, γνώστες του οποίου ήταν μόνο οι μυημένοι στις  σχετικές συντεχνίες. 19ος  -  20ος   αιώνας Στις αρχές του περασμένου αιώνα, πρωτοπόροι καλλιτέχνες σαν  τον Louis Comfort Tiffany, τον  John La Farge, τον William Morris  και άλλους, απελευθέρωσαν την τέχνη αυτή από τα στοιχεία εκείνα , που ενώ στην αρχή ήταν φτερά, παραλίγο να καταλήξουν …σάβανα !   Τα υλικά, οι  τεχνικές, η φιλοσοφία και γενικότερα καθετί που  αποτελούσε μέρος της διαδικασίας, είχε δεσμευτεί με έναν  φορμαλισμό που δεν άφηνε περιθώρια στην αυθεντική δημιουργία. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο τα μοντέρνα υλικά και η τεχνολογία  εισέβαλαν ορμητικά στο χώρο της διάφανης δημιουργίας και έκτοτε  περνάμε από την έκπληξη στο σοκ και τούμπαλιν.  Ατσάλι, μπετόν,  ξύλο, Plexiglass, fiberglass, οξέα και ψυχρά σμάλτα, ακόμα και  ακτινογραφίες και φωτογραφικά φίλμς, ψηφιακά επεξεργασμένες  διαφάνειες, αναγλυφοτυπίες, etching και αμμοβολές είναι μεταξύ  άλλων τα υλικά τα μέσα και οι τεχνικές που υπηρετούν αυτή τη μαγική τέχνη.