Έπιπλο και Ιστορία.

Τα μονοπάτια του "σύγχρονου" σχεδιασμού επίπλων - 20ος αιώνας

Ως ένα βαθμό, το design του 20ού αιώνα αρχίζει ήδη να θεωρείται κλασικό ! Η είσοδος μας στη νέα χιλιετία έχει συμβάλει σε μια νοσταλγική επαναξιολόγηση του σχεδιασμού των επίπλων με τα οποία μεγαλώσαμε. Το ¨μοντέρνο¨ στυλ και το στυλ ¨Ρετρό¨, δύο σημαντικές κατηγορίες design που έχουν πολλές ομοιότητες αλλά και διαφορές, μεταξύ τους, είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στην επίπλωση και την διακόσμηση εσωτερικών χώρων. Αν στο μείγμα προσθέσουμε τις νέες τάσεις που χαρακτηρίζουν το ¨σύγχρονο¨ (contemporary) design, έχουμε απέναντι μας τα στυλ επίπλου που σημάδεψαν το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και μοιράζονται την απαστράπτουσα ενέργεια των αρχών της νέας χιλιετίας. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Στις αρχές του 20ου αιώνα, πολλοί ήταν οι καλλιτέχνες, οι αρχιτέκτονες και οι σχεδιαστές επίπλων που επιδίωκαν να αποβάλουν το αποπνικτικό, υπερβολικά διακοσμημένο ύφος της βικτοριανής εποχής. Έτσι προέκυψαν δύο εναλλακτικές λύσεις :  Arts and Crafts Style (ή Mission) Τα έπιπλα της περιόδου αυτής ήταν αληθινά ένα αμερικανικό προϊόν. Το βασίλειο της δημιουργίας του στυλ αυτού ήταν στην πόλη Rapids του Μίτσιγκαν. Είναι γνωστό και ως στυλ ¨Mission¨ δηλαδή αποστολή. Κανείς δεν είναι βέβαιος γιατί ονομάστηκε έτσι. Ίσως επειδή η κεντρική του φιλοσοφία ήθελε το έπιπλο να είναι λειτουργικό και να έχει μία και κυρίως αποστολή. Να χρησιμοποιείται ! Ιδρυτής του θεωρείται ο Gustav Stickley. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτού του στυλ είναι ευδιάκριτα και το κάνουν ξεχωριστό σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο στυλ επίπλων. Υιοθέτησε ίσιες, καθαρές γραμμές, αφηρημένα σχέδια, γνήσια τεχνική και τεχνοτροπία. Τα έπιπλα κατασκευάζονταν από στέρεα υλικά, συνήθως από το ξύλο της κόκκινης βαλανιδιάς και τα έπιπλα ήταν απλά, απέριττα, χωρίς επιτήδευση ούτε διακοσμητικά.  Art Nouveau Η δεύτερη (και ριζικά διαφορετική) λύση ήταν το Art Nouveau, το οποίο άρχισε στη Γαλλία περίπου το 1890, αναδεικνύοντας την ανάγκη της εποχής για ένα αληθινά ξεχωριστό ύφος που πήρε έκφραση σε όλες της μορφές τέχνης, ζωγραφικής, διακόσμησης και αρχιτεκτονικής. Στην πραγματικότητα η προτίμηση σε αυτό το στυλ δεν διήρκεσε πολύ και ήταν δημοφιλέστερο στο Βέλγιο και την Γαλλία. Μεγάλοι σχεδιαστές όπως οι Victor Horta, Henry Van der Velde, Emile Galli και Louis Marjorelle, σχεδίασαν έπιπλα με άτονες, ελεύθερης ροής γραμμές και καμπύλες,με κυματοειδή σχέδια, συνήθως βασισμένα σε μια εικόνα, μια γυναικεία μορφή ή ένα θέμα που λαμβάνεται από τη φύση και εμπνέεται ιδιαίτερα από τις μορφές, τα χρώματα και τις καμπύλες των λουλουδιών και των αμπελιών. Τα πιο κοινά μοτίβα περιελάμβαναν εκλεκτής ποιότητας σχέδια (σταφύλια και φύλλα σταφυλιών), λουλούδια (τριαντάφυλλα, μαργαρίτες, ίριδες κ.λπ.), κισσούς και μούρα. Αυτά τα έπιπλα κατασκευάζονταν γενικά από ξύλο καρυδιάς ή μαόνι, ενώ μερικές φορές χρησιμοποιείτο ξύλο βαλανιδιάς.  Art Deco Στα χρόνια μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων, προέκυψε ένα νέο στυλ. Σε έναν κόσμο που γοητευόταν ολοένα και περισσότερο με την ταχύτητα και την τεχνολογία, μεγάλοι σχεδιαστές ανακάλυψαν την ομορφιά των απλών γεωμετρικών γραμμών, μορφών και αφηρημένων συνθέσεων. Το Art Deco χαρακτηρίζεται από την ελεύθερη χρήση κύκλων, τριγώνων και παράλληλων γραμμών, την ισχυρή αντίθεση στο χρώμα ή/και τη σύσταση, όπου το γκρι, μπλέ ή μαύρο χρώμα συνδυάζονται τολμηρά με το σκούρο κόκκινο. Το στυλ αυτό διαδόθηκε αμέσως από την Γαλλία σε όλη την Ευρώπη και στις ΗΠΑ, επικράτησε όλων των άλλων στυλ και ήταν το απολύτως κυρίαρχο στυλ κατά τις δεκαετίες του '20 και του '30. Το στυλ Art Deco, βλέπει το σχεδιασμό με βλέμμα και άποψη λεπτή και λεία. Κυριαρχούν ελεγχόμενες, στρογγυλεμένες γραμμές, ενώ τα έπιπλα είναι λιγότερο διακοσμημένα. η Art Deco ήταν ο προπομπός του μοντέρνου στυλ, το οποίο με τη σειρά του οδήγησε σε αυτό που σήμερα αποκαλούμε σύγχρονο στυλ.  Μοντέρνο στυλ Όταν αναφερόμαστε στο ¨μοντερνισμό¨ ή αλλιώς στο ¨μοντέρνο¨ στυλ επίπλου, εννοούμε την έκφραση του απλού στο σχέδιο, τα ιδιαίτερα φίνα, μινιμαλιστικά (λιτά) έπιπλα που αποτέλεσαν αναπόσπαστο μέρος της μοντέρνας τέχνης, σχεδιασμού και αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα. Το επόμενο βήμα του μοντέρνου design έγινε μετά το δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο όταν Σκανδιναβοί, Ιταλοί και Αμερικάνοι σχεδιαστές, δημιούργησαν δυνατά, ευθυγραμμισμένα και εντυπωσιακά έπιπλα μέσα από λαμπρά και δραματικά σχέδια. Οι Μεταμοντερνιστές των μέσων του αιώνα έθεσαν έτσι τις βάσεις που σημάδεψαν ολόκληρο τον 20ο αιώνα υπηρετώντας μια βασική αρχή ότι δεν υπήρχαν κανόνες και στερεότυπα αδιάβλητα και αδιαπέραστα, τα οποία έπρεπε να ακολουθούν χωρίς παρεκκλίσεις. Μεγάλοι αρχιτέκτονες και σχεδιαστές όπως οι Van Der Rohe, Gropius, Breuer, Aalto, Eames, και Saarine, συνδέονται με αυτήν την εποχή .  Στυλ Ρετρό Όταν λέμε ένα έπιπλο Ρετρό, παραμένουμε στα ίδια χρονικά πλαίσια με το ¨μοντέρνο¨. όμως, το Ρετρό κοιτάζει προς τα πίσω μέσα από μια διαφορετική οπτική γωνία. Δεν παίρνει στα σοβαρά τον εαυτό του. Αντίθετα, βλέπει τα πράγματα με μία αίσθηση χιούμορ. Με αυτό τον τρόπο αναπλάθει τις δεκαετίες του 30 με την τέχνη του Deco και του 50 με τα sitcoms.  Σύγχρονο (Contemporary) Αυτό περιλαμβάνει απαλές γραμμές που ταιριάζουν σε ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων, γούστου και προσωπικού στυλ. Είναι η απόλυτη μόδα, είναι δημοφιλές, άνετο, ταιριάζει στην οικογένεια και τους φίλους χωρίς να χάνει τον σοφιστικέ χαρακτήρα του. Το σύγχρονο στυλ συνενώνει όλα τα ιδιαίτερα στυλ του 20ου αιώνα και το αποτέλεσμα δικαιώνει τους δημιουργούς του. Επιτρέπει στον σύγχρονο άνθρωπο να εκφράσει την προσωπικότητά του χωρίς να θυσιάσει την ποιότητα, την άνεση και την κομψότητα. Επιτυγχάνει ένα αμίμητο πάντρεμα της λιτής αλλά πρωτότυπης γραμμής στο σχεδιασμό με την υψηλή ποιότητα των υλικών και το λεπτό φινίρισμα, δημιουργώντας ένα ξεχωριστό στυλ που συναρπάζει. Εάν είναι αλήθεια ότι "όλα τα παλιά γίνονται νέα πάλι," μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι το σύγχρονο στυλ, αντιπροσωπευτικό του 20ού αιώνα θα αντέξει στις προκλήσεις της νέας χιλιετίας και θα βρει τη θέση που του αξίζει στο πάνθεον των διαχρονικών κλασικών στυλ των προηγούμενων αιώνων.