Κελεμπία και πρωτοπορία

Η Μπιενάλε της Σάρτζα ξεκίνησε «αναγνωριστικά» το 1993 ως μια παραδοσιακή, περιφερειακή μπιενάλε, επικεντρωμένη στους σύγχρονους καλλιτέχνες των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και των χωρών του Κόλπου, για να εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου σε υπερτοπικό πολιτιστικό γεγονός ανοιχτό στα σύγχρονα ρεύματα.

Τα τελευταία χρόνια ωρίμασε, άνοιξε τη θεματολογία της και κατόρθωσε να συνδυάσει την παράδοση με τη νεωτερικότητα, το τοπικό με το παγκόσμιο. Η 10η Μπιενάλε της Σάρτζα, που έχει τίτλο «Plot for a Biennial», άνοιξε τις πύλες της στις 16 Μαρτίου και θα διαρκέσει έως τις 16 Μαΐου. Επιμελήτρια είναι η Σούζαν Κότερ, του Ιδρύματος Γκούγκενχαϊμ και του νέου Μουσείου Γκούγκενχαϊμ που κατασκευάζεται στο Αμπου Ντάμπι. Η Κότερ ήταν (2002-2009) υποδιευθύντρια του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Οξφόρδης και μέλος της επιτροπής Βραβείων Τέρνερ το 2008. Συν-επιμελήτρια η γνωστή ακτιβίστρια των τεχνών, παλαιστινιακής καταγωγής συγγραφέας Ράσα Σάλμι, που έφερε έναν αέρα ανανέωσης και κριτικής ματιάς στο συντηρητισμό του αραβικού κόσμου. Η Σάλμι είναι καλλιτεχνική διευθύντρια του κινηματογραφικού φεστιβάλ «CinemaEast». Συνεργάτης επιμελητής είναι ο Λιβανέζος, αρμενικής καταγωγής, Χέιγκ Αϊβατζιάν, που ζει μόνιμα στο Σικάγο.

Καλλιτεχνικός διευθυντής και ψυχή της Μπιενάλε είναι από το 2004 ο αρμενικής καταγωγής, γεννημένος στην Ιερουσαλήμ, Τζακ Περσεκιάν. Συνεργάτης του αρχιτέκτονα Ρεμ Κούλχας, ιδρυτής και διευθυντής της γκαλερί «Αναντιέλ» του ιδρύματος Αλ Μάαμαλ Σύγχρονης Τέχνης της Ιερουσαλήμ, ο Περσεκιάν είναι ένας πολυτάλαντος καλλιτέχνης-πολίτης του κόσμου. Εχει επιμεληθεί μεγάλες εκθέσεις στη Γερμανία, τη Νέα Υόρκη, τις Βρυξέλλες και τη Μέση Ανατολή, έχει σκηνοθετήσει ταινίες, παραγωγές, multimedia και αγαπά ιδιαίτερα τη φωτογραφία. Στο γραφείο του δεσπόζει μια τεράστια φωτογραφία, έργο του Αντρέας Γκούρσκι που είχε εκθέσει πέρυσι στη Σάρτζα.

Τον συναντήσαμε στο στρατηγείο του, μια κυψέλη δημιουργικότητας και πολυεθνικής συνεργασίας, που φιλοξενείται στο Ιδρυμα Τεχνών, στην παλιά πόλη. Γύρω του έχει συγκεντρώσει μια ομάδα 30 συνεργατών που έρχονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τα Εμιράτα, τον Λίβανο και την Ινδία, τις Φιλιππίνες και το Πακιστάν, ένα μελίσσι τριαντάρηδων (στην πλειονότητά τους γυναίκες) γεμάτο πάθος και ενέργεια. «Με τα χρόνια αλλάξαμε. Φύγαμε από το εθνικό, το περιορισμένο, τα σύνορα και ανοίξαμε στον κόσμο. Αν και το θέμα της ταυτότητας είναι για μένα κυρίαρχο, το βλέπω υπό ευρύ πρίσμα. Εδώ, στη Σάρτζα βρήκα τον αέρα της ελευθερίας που μας επιτρέπει να συνδημιουργήσουμε χωρίς εξωτερικές επεμβάσεις. Υπάρχει μεγάλη ανεκτικότητα και κατανόηση, υπάρχει εκτίμηση και όραμα. Η κυβέρνηση όχι μόνο δεν επεμβαίνει αλλά μας ενισχύει με κάθε τρόπο, ιδίως η πρόεδρος του ιδρύματός μας, Σεΐχα Χουρ αλ Κασίμι. Η μπιενάλε δεν έχει καμία εμπορική πτυχή, κανείς δεν περιμένει να πάρει πίσω χρήματα από αυτή τη δραστηριότητα. Δεν θέλουμε να παρουσιάσουμε απλώς τα σύγχρονα ρεύματα, αλλά επιδιώκουμε να κάνουμε συμμέτοχους τους κατοίκους και τους επισκέπτες. Δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στους νέους και ιδρύσαμε από το 2009 μπιενάλε νέων που διεξάγεται τώρα δεύτερη φορα. Για να στηρίξουμε αυτή την επέκταση των δραστηριοτήτων μας ιδρύθηκε το 2009 και το «Ιδρυμα τεχνών της Σάρτζα» που έχει κάτω από την ομπρέλα του την Μπιενάλε, αλλά και πολλά προγράμματα υποτροφιών, ανταλλαγής καλλιτεχνών. Θέλουμε να εξελιχθούμε σε κόμβο ανταλλαγών ιδεών, να διευκολύνουμε τη διάχυση της τέχνης, να ενισχύσουμε αυτές τις φωνές που δεν ακούγονται. Θέλουμε φυσικά να συμμετέχουν σημαντικοί καλλιτέχνες, αλλά σκοπός μας δεν είναι να τρέχουμε πίσω από τα μεγάλα ονόματα. Δεν κάνουμε δημόσιες σχέσεις μέσα από την τέχνη, ούτε όμως πέφτουμε στο άλλο άκρο, την κουλτούρα του γκέτο».

Στη 10η Μπιενάλε της Σάρτζα παρουσιάζουν έργα τους 119 καλλιτέχνες. Στο άνοιγμα παρουσιάστηκε το έργο των Ιλια και Εμίλια Καμπάκοφ «Το πλοίο της ανεκτικότητας», μια παραγωγή της γκαλερί «Μπριγκίτε Σενκ» από την Κολονία. Η ανεκτικότητα είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική λέξη που συμπυκνώνει την ευρύτερη κουλτούρα των Εμιράτων, μια αρετή που τα δικά μας στερεότυπα την περιορίζουν στη Δύση (αν και εδώ βρίσκεται σε πτώση και φθορά), ενώ αρχίζει να ανθεί στη νέα Μέση Ανατολή.